10 oktober 2014: werelddag van de geestelijke gezondheid

De 22^ste werelddag

Reeds voor de 22ste maal organiseert de WFMH de Werelddag van de Geestelijke Gezondheid. Doel van deze dag is de geestelijke gezondheid onder de aandacht te brengen van het brede publiek. Aangezien meer dan 1 op de 9 Belgen op dit moment te kampen hebben met psychische problemen, is het hoog tijd dat een samenleving hier bij stil staat!. En dit is nodig, want de laatste gezondheidsenquête wijst op een duidelijk verslechtering van de psycho-emotionele toestand van de Belgische bevolking in de afgelopen 5 jaar. In Vlaanderen wordt aandacht gegeven aan deze dag.

Het thema voor 2014: 'Leven met schizofrenie'

Meer dan een eeuw geleden bedacht de Zwitserse psychiater Paul Eugen Bleuler de term "schizofrenie" voor een psychische aandoening waarbij je last hebt van visuele en akoestische hallucinaties, catatonie, paranoia en dissociatie. Hij hoopte dat we mensen met die symptomen dan niet meer zouden omschrijven als "van lotje getikt", maar daadwerkelijk een behandeling voor ze zouden zoeken. De wetenschap heeft inmiddels medicatie ontwikkeld waarmee de symptomen bestreden kunnen worden, maar de onderliggende oorzaken zijn nog steeds onbekend en in de media worden schizofrenen vaak schandalig negatief afgebeeld. (bron)

Schizofrenie of psychose?

Schizofrenie komt overal in de wereld voor. Ongeveer 1% van de mensen wordt er in hun leven door getroffen en de aantallen van de ziekte verschillen nauwelijks per land. Niet iedereen die een psychose heeft, heeft schizofrenie. Een psychose kan bijvoorbeeld ook optreden na een moeilijke, uitputtende periode in iemands leven, of het gevolg zijn van druggebruik of een depressie. Van schizofrenie is sprake als iemand één langdurige psychose of meerdere psychosen heeft doorgemaakt en in de tussenliggende periodes niet goed functioneert. (bron)

Stigma

Een behoorlijk stevig thema voor de werelddag dit jaar. Want de vooroordelen en het stigma die aan deze ernstige psychische problematiek verbonden zijn, zijn onwaarschijnlijk groot en vooral negatief. Wat schizofrenie of psychose wel is, wat de behandeling ervan is en wat je zelf kan doen, kan je elders op deze site uitgebreid vinden. Je vindt er heel wat illustrerende literatuur, links en filmmateriaal.

Wat het niet is, kan meestal in de media en in de films terugvinden: het beeld van de schizofrene, gevaarlijke gek blijft men graag opvoeren. Een onderzoek dat Eric Thijs en zijn collega's voerde over hoe schizofrenie in de Vlaamse pers wordt voorgesteld, maakt ons pijnlijk duidelijk dat mensen (en in het bijzonder de media) er enerzijds zo weinig over weten, en anderzijds dat er heel wat negatiefs aan de term verbonden is. Van de ong. 1500 onderzochte artikels, verschenen tussen 2008 en 2012, waarin de term schizofrenie voorkwam, werd in 42% van de gevallen vooral het negatieve beeld versterkt; het beeld dus van de (moordend) gevaarlijke, onvoorspelbare, totaal bizarre gek met een gespleten persoonlijkheid. Ook in films is dit een 'geliefde' voorstelling van een toch zo ernstig psychisch lijden'¦ 

Vreemd gedrag

Mensen met schizofrenie zijn niet zo abnormaal als veel mensen misschien wel denken. Ze denken, voelen en gedragen zich het grootste deel van de tijd op een normale manier. De afwijkingen in hun gedrag en de gedachtenkronkels komen alleen meer voor dan normaal en zijn ook veel sterker. Op het hoogtepunt van een acute psychotische fase kan hun gedrag en denken sterk ontspoord raken en vergeten sommigen van hen bv. dagenlang te eten of slapen ze nauwelijks. (bron) Het blijft telkens moeilijk om je in te beelden hoe het loopt in het hoofd en in het lijf van iemand met een opstoot van schizofrenie. En nog moeilijker wordt het om te begrijpen wat er gebeurt.

Gevolgen

Voor elke patiënt zijn de gevolgen verschillend, maar vrijwel altijd zijn ze ingrijpend. Studie, relatie, hobby"s, dagelijkse bezigheden - alles blijkt plotseling minder vanzelfsprekend dan voorheen. Toekomstverwachtingen moeten worden bijgesteld, maar hoeven niet te worden opgegeven. Waar anderen geleidelijk aanlopen tegen de grenzen van wat haalbaar is, worden mensen met schizofrenie in één klap met hun beperkingen geconfronteerd; idealen moeten plaatsmaken voor een reëler perspectief. Dat kost tijd, vraagt om aanpassingsvermogen en om een omgeving die begrip toont voor de problemen die daar onlosmakelijk mee zijn verbonden. En ook als het goed lukt om de ziekteverschijnselen te behandelen, dan blijft er altijd nog een kwetsbaarheid voor nieuwe psychoses bestaan. En met die kwetsbaarheid moet de patiënt leren omgaan. (bron)

Leven met schizofrenie: de omgeving

Niet alleen de persoon zelf lijdt onder de ziekte. Ook de omgeving lijdt mee. 'Ik had toen een enorme steun van mijn ouders. Het is voor hen minstens zo naar geweest als dat het voor mij was. Zij willen alleen maar dat het weer ophoudt en dat je verder kan met je leven. Voor hen ook is het ontzettend. Je wordt er in gegooid. Echt in het diepe. En je weet niet wat je ermee moet doen. Ik kan hen alleen maar ontzettend dankbaar zijn. Die hebben me er echt aan mijn haren doorheen gesleept.' Zo beschrijft Johan op de Nederlandse tv de steun van zijn ouders tijdens zijn acute periode. (bron)

Is er dan nog een toekomst?

Daar waar vroeger de diagnose schizofrenie een behoorlijk pessimistische prognose opriep welke bijna neerkwam op een levenslange veroordeling en de psychiatrie het onvermijdelijke eindstation was, is er de laatste jaren een kanteling gekomen. Die kwam er niet alleen door de betere en fijner ingestelde medicatie, maar door de toenemende nadruk die in de zorg gelegd wordt op het herstel van de patiënt.  Niet herstel in de zin van genezing, maar herstel zoals na een hartinfarct: Er is nog hoop, er is nog een leven en een toekomst mogelijk! Ik kan, ondanks en/of rekening houdend met mijn beperkingen of kwetsbaarheden, toch nog een zinvol leven uitbouwen en een plaats als volwaardig burger in de samenleving bekomen. Als die samenleving er maar wil voor openstaan tenminste'¦

Vanuit de herstelondersteunende zorg wordt de klemtoon dus gelegd op hoop, aanwezige sterktes en participatie, meer dan op de ziekte, op het probleem, of op wat wegvalt als gevolg van de ziekte. Meer en meer mensen vinden dan ook die toekomst terug, zij het soms met een wankel evenwicht en ondersteunende medicatie. Maar ze keren terug naar hun (steunende) omgeving, gaan terug relaties aan, vinden opnieuw een tijdsbesteding, al of niet onder de vorm van een job. Velen getuigen hoe het er met hen aan toe ging en gaat en denken mee hoe de zorg voor lotgenoten anders kan. Herstel kan! 

De WFMH over schizofrenie

'Het speelt eigenlijk geen rol of het nu een ziekte is of een stoornis of een syndroom, of je het nu schizofrenie noemt of een integratie dysfunctie of vertekend waarnemingssyndroom; of je naar mensen met schizofrenie patiënten noemt of gebruikers of consumenten. Wat belangrijk is, is dat zij er onder lijden op een ongelooflijke manier en dat de rest van ons, die het geluk heeft dit niet te moeten meemaken, de morele plicht heeft om solidair te zijn en te helpen. Laat het ons duidelijk zijn dat niemand immuun is tegen psychische ziektes. En dit geldt zowel voor onszelf als voor onze familie. Door mensen met schizofrenie te helpen, door preventie, behandeling en onderzoek te promoten, helpen we onszelf'¦' (prof. G.N. Christodoulou, president WFMH)

Latere werelddagen

Sinds 2015 werken een aantal Vlaamse organisatie samen onder de noemer Hoofdzaak 10-10. Ze organiseren samen de werelddag. Het thema is sinds 2015 Samen Veerkrachtig.